İnsan gözü

Göz en önemli duyu organlarımızdan biridir ve neredeyse hiçbir organın yapısı bu denli karmaşık değildir. İnsan gözü saniyede on milyondan fazla bilgi parçasını alma ve anında işleme kapasitesine sahiptir. Ama gözün gerçekten nasıl işlediğini daha önce hiç düşündünüz mü? Gördüğümüz görüntüler aslında nasıl oluşturuluyor? Ve vücudumuzun hangi kısımları bu karmaşık sürece katılıyor? DAHA İYİ GÖRME bize, gözün anatomisi ve yapısından fonksiyonlarına kadar her konuda tüm ayrıntıları veriyor.

Gözün çalışması bir video kamerasına çok benzer ve basitçe söylemek gerekirse çevremizdeki dünyayı görselleştirmek için farklı parçaları birleştirerek çalışır. Gözün tam olarak nasıl çalıştığını öğrenmek için okumaya devam edin. Ama öncelikle, gözün önemli kısımlarını ve yapısını konuşalım.

Kornea, gözün dış katmanı, üzerini kaplayan gözyaşı yüzünden nemlidir. Sklera (göz akı) olarak bilinen yapıya gömülüdür; birlikte, uzmanların tunica externa bulbi (göz küresinin dış tabakası) dedikleri yapıyı oluştururlar. Kornea bir pencere gibidir: disk-biçimli ve saydamdır ve ışığın göze girmesine izin verir. Aynı zamanda kir, toz veya yüzeysel yaralanma gibi dışsal etkilere karşı gözü korur. Doğal olarak oldukça dirençlidir. Dahası, eğriliği ona optik nitelikler kazandırır ve net görmemize yardımcı olan anahtar bir rol oynar.

Gözün beyaz kısmı olan sklera korneadan daha kalın ve güçlüdür ve bu sayede gözün hasar görmesini önler. Sadece iki istisna dışında hemen hemen tüm gözü kaplar: önde gömülü kornea, arkada ise optik sinir lifleri.

Gözbebeği, insan gözünün ortasındaki siyah noktadır. Gelen ışığa tepki verir ve yoğunluğuna göre uyum sağlar. Bunu gözbebeklerinin kendisi değil, iris mümkün kılar. Duygusal durumumuz da gözbebeklerimizin büyüklüğüne etki eder. Örneğin korku veya büyük sevinç gözbebeklerimizin büyümesine neden olabilirken alkol ve uyuşturucu da boyut değişikliğine yol açabilir.

Renkli bir halka olan iris, gözbebeğini çevreler ve tıpkı bir kamera objektifinin açıklığına benzer işlevi görür: göze giren ışık miktarını kontrol eder. Aydınlık bir ortamda gözbebeğinin küçülmesini sağlar, böylece daha az ışık girişine izin verir. Karanlıkta ise tersi olur: büzgen gözbebeği kası açılır ve gözbebeği büyür. Böylece karanlıkta göze daha fazla ışık girebilmesini, aydınlık ortamlarda ise daha az ışık girmesini sağlar. İris aynı zamanda gözlerimizin rengini belirler ve her birimiz için benzersiz bir yapıdadır. Adını da Yunan gökkuşağı tanrıçasından almıştır. İlginçtir ki iris renginin görüş üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Kahverengi gözlü birisi dünyayı; gözleri açık renkli, örn. mavi gözlü birisinden “daha koyu” görmez.

İnsan gözü ön ve arka odacıklara sahiptir. Bunlar aköz sıvısı içeren ön kısımdaki boşluklardır. Bu sıvı, lens ve kornea için önemli besinler içerir; bunlara oksijen sağlar ve patojenlere karşı mücadele etmelerine yardımcı olur. Göz odacıklarındaki aköz sıvısının bir başka görevi daha vardır: gözün şeklini korumasına yardımcı olur.

Göz merceği gözbebeğine giren ışığı toplar, böylelikle retina üzerinde net bir görüntü sağlar. Elastiktir ve hem yakın hem de uzak mesafeden nesnelere odaklanmak üzere siliyer kası kullanarak şeklini uyarlar. Bu da yakın nesnelere baktığımızda net görüş sağlamak için lensin büküldüğü anlamına gelir. Ancak uzaktaki nesnelerde ise yassılaşır ve yine net görmemizi sağlar. Lens gördüğümüz görüntüyü tersine çevirip retina üzerinde baş aşağı bir şekilde görselleştirir. Daha sonra beyin tarafından işlendiğinde sadece “doğru yönde” döndürülür.

Siliyer cisim görüşümüz açısından önemli bir rol oynar: aköz sıvısı üretir ve siliyer kası (musculus ciliaris) içerir. Lensi adapte ederek, hem yakın hem de uzak nesnelere odaklanabilmemizi sağlar.

Lens ile retina arasındaki göz içi, camsı cisim ile doludur. Bu gözün çoğunluğunu oluşturur ve adından da anlaşılacağı gibi gövdesini temsil eder. Saydamdır ve yüzde 98’i sudan, yüzde 2’si de sodyum hiyalüronat ve kollajen liflerden oluşur.

Retina, optik sinir aracılığıyla beyne iletebilmek için ışık ve renk uyarıcılarını işler. Basitçe, retina bir katalizör gibi davranır: daha sonra beyin tarafından işlenecek olan gelen ışığı dönüştürmek için algılayıcı hücrelerini kullanır. Bu algılayıcı hücreler, konik (renkli görme için) ve çubuk (aydınlık ve karanlığı tanıma için) hücrelerden oluşur. Gözün hiçbir yerinde retina merkezi veya makulada olduğundan daha yoğun bulunmazlar: tüm algılayıcı hücrelerin yaklaşık yüzde 95’i hemen hemen 5 milimetre karelik bir alanda yer alır. Bu ise kabaca bir iğne başı kadardır.

İnsan gözünün koroidi; sklera ile retina arasında ve siliyer cisim ile irise geçişlerde yer alır. Retina üzerindeki reseptörlere bir besin kaynağı sağlar, retinanın sıcaklığını sabit tutar ve aynı zamanda akomodasyona, yani tıpkı bir kamera lensinin odaklanması gibi yakın ve uzak görme arasındaki geçişlere dahil olur.

Optik sinir, bilginin retinadan beyne iletilmesinden sorumludur. Yaklaşık bir milyon sinir lifinden (aksonlar) oluşur, yaklaşık yarım santimetre kalınlığındadır ve papilla yoluyla retinadan çıkar. Bu nokta aynı zamanda retinanın hiçbir algılayıcı hücreye sahip olmadığı “kör nokta” olarak da bilinir. Bu nedenle beyin tarafından oluşturulan görüntü aslında siyah bir noktadır ve normalde, tutarlı bir görünüm sağlamak için küçük gri hücrelerimiz bunu kompanse eder. Ancak beyin bu kusuru “telafi” ettiğinden bu nokta genellikle bilinçli olarak algılanmaz.

Küçük alan, büyük etki: göz çukuru, iki milimetreden ufak boyuttadır ama optik sistemimizde anahtar roller üstlenir. Fovea, retinanın merkezindedir ve gün boyu mümkün olduğunca net ve renkli görmemize olanak sağlayan algılayıcı hücrelerle doludur. Bir nesneye baktığımızda, gözlerimiz onu foveada görüntüleyebilecek şekilde otomatik olarak döner.