Göz en önemli algı organımızdır ve hassas olduğu kadar karmaşık bir yapıya sahiptir. Birçok göz hastalığı görmemizi etkileyebilir ve etrafımızdaki dünyayı algılama şeklimiz üzerinde olumsuz sonuçlara neden olabilir. Bu hastalıklar arasında, kronik kuru göz, vitreus opaklıklar ve şaşılık gibi zararsız göz hastalıklarından katarakt, glokom ve maküler dejenerasyona kadar birçok hastalık sayılabilir. DAHA İYİ GÖRME açıklıyor: En sık görülen göz hastalıkları nelerdir ve bunları nasıl tespit edebilirsiniz? Bir bakışta belirtileri, nedenleri, tedavileri ve önlenmeleri.

Glokom, göz içi basıncın aniden çok hızlı yükseldiği glokom ataklarının dışında ancak optik sinire ve/veya retinaya önemli miktarda zarar verdikten sonra fark edilebilir. Tipik belirtiler arasında göz yaşarması, görüş alanının kavisli hale gelmesi ve harici olarak daralması gibi görsel bozukluklar sayılabilir. Bu, kafanızı hareket ettirmeden görebildiğiniz alandır. Bazen, görüş alanının orta kısmının görülememesine ya da parlak ışık kaynaklarına bakarken renkli halkaların görünmesine neden olabilmektedir. Belirli tip glokomlarda, etkilenen kişiler, genel netlik kaybı ve daha düşük kontrast algısı da yaşayabilmektedirler.

Akut glokom ya da glokom atağı, etkilenen gözde güçlü, ani bir basınç yükselmesi olması durumudur. Buna, kızarmış ve "sert" gözler, göz ve baş ağrısı, mide bulantısı, kusma ve göz bebeğinin sabitlenmesi (göz bebeğinin ışığa tepki vermemesi) ve ani görme kaybı gibi belirtiler eşlik edebilir.  

Glokom, birçoğu yüksek göz içi basınç ve/veya optik siniri etkileyen bir dolaşım bozukluğu ile karakterize edilen farklı türlerde hastalıklara verilen genel bir isimdir. Glokom, nadir de olsa göz içi basıncın düşük olması durumunda da ortaya çıkabilmektedir. Belirli risk faktörleri göz içi basıncın yükselmesi ve buna bağlı olarak çeşitli glokom türlerinden birine yakalanma olasılığını artırmaktadır. Bunlar arasında şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları, göz enfeksiyonları, miyop, çeşitli kortizon tedavileri, ailede benzer vakaların görülmesi ve 65 yaşın üzerinde olmak sayılabilir.

Tedavi yöntemi, glokom türüne göre belirlenir. Göz damlaları genellikle göz içi basıncın düşürülmesine yardımcı olabilmektedir. Alternatif olarak lazer tedavisi ya da cerrahi de istenen sonuçları sağlayabilmektedir. Glokom cerrahisi genellikle lokal anestezi altında gerçekleştirilir.
Akut glokom, tıbbi açıdan acil bir durum olarak kabul edilir ve hemen tedavi edilmelidir. Aksi takdirde körlüğe neden olabilir. Hastaya, ameliyata girmeden önce göz içi basıncı düşürecek ilaçlar verilir.

Glokom önlenemez; sadece risk faktörlerinde iyileştirmeler yapılabilir. Şeker hastalığı ve yüksek tansiyon gibi kalp-damar hastalıklarını uzak tutmak, glokom gelişimi riskinin etkili biçimde azaltılmasına yardımcı olacaktır.

Katarktın hangi aşamada olduğuna bağlı olarak farklı ciddiyette belirtiler görülebilir. Tipik belirtileri arasında renklerin ve kontrastın azalması, düşük ışık koşullarında görme zorluğu, daha fazla göz kamaşması ve aydınlığa ve karanlığa daha zor uyum sağlama gösterilebilir. Bu rahatsızlıktan etkilenenler, görme konusunda ciddi zorluklar yaşarlar: derinlik kaybı, yakın mesafe (örneğin kitap vb. okurken) ve uzak mesafe (örneğin TV izlerken).

Kataraktın birçok nedeni vardır. En sık karşılaşılan neden, gözün doğal yaşlanma sürecidir. Şeker hastalığı (tip 1 ve 2), nörodermatit gibi cilt hastalıkları, tütün ürünleri kullanımı, göz yaralanmaları, ilaçlar (ör. her türlü kortizon), beslenme yetersizliği, koroidin kronik enflamasyonu ve radyasyon (örneğin UV, X-ışını ya da kızılötesi) katarakta neden olabilmektedir. Katarakt, kalıtsal da olabilmektedir. Bu durumda, genellikle anne karnındayken kızamık gibi bir enfeksiyon gibi kalıtsal olmayan faktörlere sahiptir.

Katarakt, sadece cerrahi yöntemlerle düzgün biçimde tedavi edilebilmektedir. Matlaşan lens çıkarılıp yerine suni bir lens (genellikle akrilik ya da silikondan üretilen) takılır. Bu işlem genellikle lokal anestezi altında, ayakta tedavi kapsamında bir operasyon olarak geçekleştirilir. Önce hastalıktan daha çok etkilenen gözde operasyon yapılırken diğer göze, operasyon yapılan gözün iyileşme hızına bağlı olarak normalde birkaç gün ila birkaç hafta sonra tedavi uygulanır.

Yaşa bağlı katarakt doğal olarak gelişen bir durumdur ve bu nedenle önlenemez. Katarakt, başka faktörlere bağlı olarak gelişmişse durum farklıdır. Tütün ürünleri kullanımı ile katarakt arasında ilişki olduğu belirlendiğinden bu tür alışkanlıkların bırakılması hastalığın önlenmesine yardımcı olacaktır. Şeker hastalığının önlenmesi için yapılması gerekenler arasında dengeli beslenme, yeterince uyku uyuma ve düzenli egzersiz sayılabilir. Göz yaralanmaları riski, tehlikeli görevler üzerinde çalışırken (örneğin delme ya da parlatma) gözlük kullanılarak azaltılabilir. UV ışınlarının verdiği zararı önlemek için tatildeyken ya da solaryuma girdiğinizde her zaman doğru kaplamaya sahip gözlükler kullanmalısınız. Örneğin güneş gözlüğü ya da dağlara gittiğinizde kayak gözlükleri takmanız gerekir.

Kuru ve ıslak olmak üzere iki tür maküler dejenerasyonu bulunmaktadır. Kuru maküler dejenerasyonu genellikle görüş alanının ortasında netliğin azalmasıyla anlaşılır. Okuma sırasında kenarlardaki harfler net görülürken ortadaki harfler hafifçe bulanıktır. Bu rahatsızlıktan etkilenenler yüzleri tanımakta zorlanırlar. Maküler dejenerasyonu ilerledikçe görme, görüş alanının ortasındaki netlik önemli ölçüde bozulana ya da tamamen yok olana kadar kademeli olarak ilerler.

Diğer yandan ıslak maküler dejenerasyonu (AMD), kuru maküler dejenerasyonunun bir sonucu olarak ortaya çıkar. Daha nadir görülüyor olsa da çok daha hızlı ilerler. Uzak ve yakın görmede önemli bozulmalarla başlar ve sonunda görme yetisi düzeltilemeyecek biçimde kaybolur. Islak AMD'nin tipik belirtisi, düz çizgilerin (örneğin pencere çerçeveleri ya da seramik derzleri) eğik biçimde görülmesidir.

Kuru maküler dejenerasyonunda retinanın bir kısmı geriler, incelir ve ölür. Bu durum retinanın ortasındaki fotoreseptör hücrelerin yok olmasına neden olur. Islak maküler dejenerasyonunda koroidden makulaya doğru yeni damarlar gelişirerek kanamaya ve su tutumuna neden olur.

Maküler dejenerasyonunun tedavi edilmesi mümkün olmamasına karşın tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ya da durdurabilir.
Bununla birlikte maküler dejenerasyonu, yeni oluşan kan damalarının geri itilmesini sağlayarak makulanın bir kez daha "kuru" hale gelmesini sağlayan belirli bir ilacın göze enjekte edilmesini(intravitreal enjeksiyon) içeren bir ayakta tedavi kapsamındaki operasyon ile tedavi edilebilir. Bu tedavi, normal olarak kalıcı olmadığından yıllar boyunca düzenli aralıklarla tekrarlanmalıdır.

Maküler dejenerasyonu, tipik bir yaşla ilgili göz hastalıklarından biri olduğundan 55 yaşına gelen herkesin düzenli olarak retina kontrolüne gitmesi gerekmektedir. Bu sayede erken teşhis sağlanabilecek ve tedaviye başlanabilecektir.

Bu bozukluğa sahip olanlar, baş ağrısı, göz yanması ya da gözlerin aşırı çaba sarf etmesi ve bunlara eşlik eden göz yorulması gibi sorunlar yaşarlar. Bunlara ek olarak bulanık görme, gözlerde tahriş ve çift görme gibi sorunlarla da karşı karşıya kalabilirler.

Gizli şaşılıkta hastanın gözleri tam paralel olmadığından uzaysal görmede bozukluk oluşur. Beyin ve göz kasları, çift görmeyi önlemeye çalışır ve bu durum hastaların çok yorulmasına neden olur. Heteroforya görünümünü etkileyen bir dizi faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında alkol tüketimi, stres, yorgunluk ve fizyolojik gerginlik gösterilebilir. Bilgisayar başında saatlerce çalışmak da heteroforyayı destekleyebilir.

Gizli şaşılık, genellikle gözlerin aşırı çalışması belirtisidir ve çoğu zaman tedavi edilmez. Heteroforya, bozuklukluklara neden olduğunda özel tasarlanan bir prizma gözlükle düzeltilebilir. Lenslerden en az birinde yer alan özel bir cila sayesinde tutarsız algıyı dengeler. Bu durum gözlerin hareketliliğini ve birbiri üzerindeki etkilerini iyileştirerek takan kişinin daha rahat ve daha iyi görmesine olanak tanır.

Belirgin şaşılık genellikle, bebekleri ve küçük çocukları etkiler. Strabismus concomitans, yani belirgin şaşılıkta gözler her yöne hareket edebilir ancak yine de aynı nesneye odaklı haldedir. Şaşılık açısı, her yönde birbirinin aynıdır.

Belirgin şaşışıl (Strabismus concomitans), kalıtsaldır ya da uzağı görebilmenin sonucunda ortaya çıkar. Diğer olası nedenleri arasında bir gözde görme bozukluğu ya da uzaysal algıdaki kısıtlamalar gösterilebilir.

Strabismus concomitants, kapatma terapisi ile tedavi edilebilir. Sağlam olan göz, şaşı gözün düzgün görmesi için eğitilmesi amacıyla birkaç saatten birkaç güne kadar kapatılır. Dolayısıyla görme merkezi, gerektiği gibi eğitilmesini sağlayacak uyarıları alabilir.

Paralitik şaşılıkta, bir ya da birden fazla dış göz kası ya da besleyen bir sinir, aniden çalışmamaya başlar. Aniden hastalar çift görmeden ve derinlik algısında bozulmadan şikayet etmeye başlar. Bunlara genellikle mide bulantısı, baş ağrısı, hatta baş dönmesi eşlik eder. Hastalar, ışığa karşı aşırı hassasiyet gösterebilir, gözlerini aşırı kırpabilir ve hastaların gözleri "titreyebilir" ya da yanabilir. Şaşılık açısı bakış hattına göre farklılık gösterir. Paralitik şaşılık yaşayan kişiler genellikle paralize olan kası rahatlatmak amacıyla kafalarını eğerek bu durumu telafi etmeye çalışırlar. Diğer bir deyişle, kafalarını, düz görmeye başlayabilene kadar eğdirirler.

Paralitik şaşılık genellikle bir yaralanma, nörolojik hastalık, kraniyel bir sinirde hasar ya da göz kası enflamasyonu sonucunda ortaya çıkar. Beyin ya da göz yuvasındaki dolaşım bozuklukları ya da tümörler, paralitik şaşılığa neden olabilirler.

Paralitik şaşılık tedavisi, nedenine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Seçeneklerden biri sorunu bir prizma gözlükle düzeltmektir. Bu yöntemde merceklerin en az birine uygulanan özel bir cilalama tekniği ile tutarsız algı dengelenir. Alternatif olarak göz kaslarına bir operasyonla tedavi amaçlı nörotoksin botulinum verilebilir. Bazı durumlarda paralitik şaşılık, birkaç hafta ya da ay sonrasında kendiliğinden tedavi olabilmektedir.

Önleme seçenekleri, paralitik şaşılığının nedenine bağlıdır ve burada ayrıntılı biçimde açıklanamayacak kadar farklı ve çok çeşitlidir. Uygun bir tanı için göz doktorunuza başvurabilirsiniz.