Glokom – körlüğün ikinci en sık nedeni hakkında bilmeniz gereken her şey.

Glokom birçok çeşidi olan karmaşık bir hastalıktır ama kısaca görme alanınızı ve görmenizi etkileyen göz tansiyonu (göz içi basınç) nedeniyle beyne gözü bağlayan sinirde (optik sinir denir) hasar olarak tanımlanır.
Glokom riski 60 yaşın üzerindeyseniz yaklaşık altı kat daha yüksektir.

Optik sinirin nasıl hasar gördüğünü daha iyi anlamak için gözün nasıl çalıştığını okuyun.

Siliyer cisim ön kamerada göz merceği, kornea ve göz dokuları dahil olmak üzere gözün çeşitli kısımlarına besin sağlayan aköz hümör adlı berrak ve sulu bir sıvı üretir. Sıvı sonra gözden trabeküler ağ denen süngerimsi bir ağ yoluyla çıkar ve Schlemm kanalı yoluyla kan damarlarına geçer.

En sık olarak, glokom Schlemm kanalı veya trabeküler ağı etkiler yani aköz hümör gözden her zamanki gibi çıkamaz. Bunu çıkışı engellenmiş bir çimentodan barajla karşılaştırın – sürekli olarak akamayacak su pompalanırsa basınç artar ve baraj duvarı zamanla yıkılır. Benzer şekilde Schlemm kanalı veya trabeküler ağ engellendiğinde aköz hümörün birikmesine neden olup göz tansiyonunu etkiler ve bu durumda da görme sinirine zarar verip görmenizi etkileyecektir.

İki glokom sınıfı vardır: kapalı açılı ve açık açılı glokom. Bunlar trabeküler ağa göre göz merceği ve irisin pozisyonuyla tanımlanır³ ve bu durum aköz hümörün gözden dışarı akıp akmadığını belirler.

Kapalı açılı glokomda ya iris ile kornea arasındaki açı daralmış veya engellenmiştir ya da trabeküler ağ hasarlıdır ve aköz hümörün birikmesine ve ani bir göz tansiyonu artışına yol açar. Bu durum şiddetli göz ağrısına neden olur ve körlüğü önlemek için hemen tedavi edilmesi gereken tıbbi acil bir durum olarak ele alınır.

Primer kapalı açılı glokom durumunda artmış göz tansiyonunun tanımlanabilir bir nedeni yoktur ve oluşmasının tek nedeni gözün kendi yapısı olabilir. Eğer altta yatan bir durum, bir yaralanma, yangı veya diabetes mellitus gibi göz tansiyonunda ani bir artışa neden olan sekonder bir neden varsa buna sekonder kapalı açılı glokom denir.

Açık açılı glokomda iris ile kornea arasındaki drenaj açısı geniş ve açıktır ama drenaj kanallarında yavaş bir engellenme oluşur. Sıvı (aköz hümör) uygun drenaja yetmeyecek kadar yavaş bir şekilde trabeküler ağdan geçtiğinden göz tansiyonunu kademeli olarak arttırır ve sonuçta optik sinirde hasar olabilir ve körlüğe yol açabilir. Belirtiler hemen fark edilmez veya sıklıkla hiç fark edilmez.

Açık açılı glokom bu tür göz hastalığının en sık görülen şeklidir ve glokom Glokom Araştırma Vakfı uyarınca glokom vakalarının en az %90'ının nedenidir.

Kapalı açılı glokom ile olduğu gibi hastalığın açık açılı formu primer ve sekonder sınıflara bölünebilir.

Primer açık açılı glokom (PAAG)

Bu kategori yavaş bir engellenme bulunan glokom çeşitlerini içerir ve bu engellemenin açıkça tanımlanabilir sekonder bir nedeni yoktur.

PAAG risk faktörleri arasında şunlar vardır:

• Artmış göz tansiyonu
  
• Yaş (60+)
  
• Ailede glokom öyküsü gibi genetik faktörler
  
• Etnik köken – Hispanik ve Afrika kökenli kişilerde PAAG gelişme riski daha yüksektir⁴
• Uzağı görememe (miyopi) durumu olan kişilerde PAAG gelişme riski daha yüksektir⁵
  
• Diabetes Mellitus
• Bazı kronik ilaçların kullanılması
  
• Uyku apnesi
  

Sekonder açık açılı glokom (SAAG)

Bu kategoride drenaj kanallarının yavaş engellenmesinin doğrudan bir nedeni vardır.

SAAG'ye yol açabilecek sekonder faktörler arasında şunlar bulunur::

• Cerrahi
  
• Travma
• Kortizon gibi ilaçların kullanımı
  
• Doğumda veya öncesinde bulunan doğumsal faktörler
  
• Psödoeksfoliasyon (göz yapılarında anormal bir protein birikimi) ve pigment dispersiyonu sendromu (pigmenter glokoma neden olur) gibi durumlar
  
• Yangısal göz bozuklukları (üveit)
  
• Göz merceği kalınlığında bir artış nedeniyle mekanik bir engellenme (fakomorfik glokom)
  
  

Kapalı açılı çeşitte göz tansiyonunda ani bir artış ve belirgin ağrı yaşanması dışında glokom sıklıkla ancak optik sinir ve retinaya zaten zarar verdiğinde fark edilir. Hatta primer açık açılı glokomlu hastalar en azından hastalığın başlangıç döneminde ancak nadiren görsel belirtiler yaşarlar.⁶

Glokom çevre (yan) görmeyi etkiler ve fark edilebilir belirtiler tünel tarzında görme, daralmış görme alanı, parlak ışık kaynaklarına bakarken renkli halkalar ve genel olarak görme ve kontrast algılamanın kaybını içerir. Bazen görme alanının bazı kısımlarının kaybına da yol açar. Bir veya her iki gözü etkileyebilir ve tedavi edilmeden bırakılırsa görme tamamen kaybolabilir.

Sessiz veya sinsi bir hastalık olarak tanımlanabilir çünkü beyin görme etkilendiğinde bile değişen şartlara uyum sağlamak üzere tasarlanmıştır ve eksik bilgiyi tamamlaması nedeniyle kişi belirtilerinin farkına varmaz.

Glokom önlenemez ama göz hastalığı ile ilişkili risk faktörlerini yönetirseniz körlükten kaçınılabilir.

Etnik köken, diyabet, aile öykünüz veya yaş gibi nedenlerle glokom gelişmesi riskiniz daha yüksekse düzenli glokom taramalarına gitmek önemlidir.

Bireysel yaşam tarzı faktörleri de bir rol oynayabilir. Glokom geliştirme riskiniz yüksek kan basıncını kontrol altında tutarak, uyku apnesini tedavi ederek ve kortizon tedavisini sağlık bakımı uygulayıcınızın yardımıyla izleyerek etkin bir şekilde azaltılabilir.

Dikkat edilecek uyarı işaretleri arasında şunlar olabilir::

• Kronik baş ağrıları
  
• Bulanık görme
  
• Göz arkasında ağrı
  
• Göz sulanmaları
  

Bu belirtilerden birini veya birkaçını yaşıyorsanız en yakın göz sağlığı uzmanını ziyaret edip bir glokom testi isteyin.

Glokom testi yapmanın çeşitli yolları vardır ve göz doktorunuz ayrıca size glokom tanısı koymak için tüm bu testlerin bir kombinasyonunu da kullanabilir.

Bu göz tansiyonunu ölçmek için göz uzmanlarının en sık kullandığı rutin testtir. Tonometre adlı bir alet göze küçük bir hava akımı üfleyip basıncını ölçer. Bu ağrılı veya vücuda girmeyi gerektiren bir test değildir ve sadece birkaç dakika sürer ama hafif bir rahatsızlık hissedebilirsiniz.

Tonometre ölçümlerinizi kullanarak göz doktorunuz sonra değerleri yorumlayabilir. Göz tansiyonu her kişi için ayrıdır ama Glokom Araştırma Vakfı uyarınca normal basınç aralığı genelde 12-22 mm Hg olup çoğu glokom vakası 20 mm Hg üzerinde tanı alır.

Burada akılda tutulması gereken bir şey bir tonometri ölçümünün belirli bir zamanda göz tansiyonunuzu kabaca belirtmesidir. Kan basıncıyla olduğu gibi göz tansiyonu ölçümler arasında farklılık gösterebilir.

Göz uzmanınız size tonometri değerlerinin nasıl yorumlandığı konusunda ayrıntılı bilgi verebilecektir ve olağan dışı bir durum varsa sizi takip etmeleri gerekir.

Gözleri büyütmek için göz damlaları kullanılır ve gözler sonra fundoskop adlı bir cihazla incelenir veya optik siniri büyütmek için retinal görüntüleme teknolojisi kullanılarak fotoğrafları çekilir. Olağan dışı görünen bir şey varsa ek testler yaptırmanız gerekir.

Bu işlem tonometri ölçümünüz yüksek göz tansiyonu gösterdiğinde, aile öykünüz varsa veya glokom riskiniz mevcutsa yapılabilir. Bir göz uzmanı fundoskopiyi rutin bir kontrolün bir parçası olarak da yapabilir.