Gözlüklerin tarihçesi

Uzmanlara göre gözlükler insanlığın ateşi keşfetmesi ve tekerleği icat etmesinden sonra beşinci en önemli buluştur. Bunun nedeni: insanlık tarihinde ilk kez milyonlarca kişinin görmeleriyle ilgili problemlere rağmen artık iyi görmenin tadını çıkarabilmesidir. Günümüzde bunu normal kabul ediyoruz ama görme kusuru olanlar için yüzyıllarca hiçbir çözüm yoktu – gözlüklerin halen icat edilmesi gerekmekteydi. Günümüzde bildiğimiz modern gözlükleri geliştirmek uzun bir süre aldı. Bu süreçler için çok sayıda deney gerekti ve birçok farklı türde gözlük gelip geçti. BETTER VISION gözlüklerin tarihini anlatmaktadır – "okuma taşları" şeklinde başlangıçlarından aranır yaşam tarzı ve moda aksesuarları haline gelmelerine kadar.

Gözlüklerin icat edilmesi insanlığın kültürel geçmişinde önemli bir adım kabul edilir: bir anda görme kusurları olan kişiler bir anda gündelik yaşamda aktif bir rol oynayabilmiş ve aynı zamanda daha uzun süre çalışabilmiş, bilgilerini arttırabilmiş ve sonra başkalarına aktarabilmiştir. Büyük Romalı konuşmacı Cicero (M.Ö.106-43) esirlerin metinleri yüksek sesle okumasının ne kadar sıkıntılı olduğunu belirtmiştir. Veya imparator Nero'nun (M.S. 37-68) oluşturduğu özel görme cihazı tipine bakalım: çok sevdiği gladyatör kavgalarını ışığın gözlerini rahatlatması ümidiyle saydam bir yeşil taş içinden izlemiştir. Bu inanç 19. yüzyıla kadar devam etmiştir. O dönemden "güneş gözlüklerinde" yeşil gözlük camları vardır ve aynı zamanda iç mekanlarda kullanılmışlardır. Ama uygun bir görme yardımcısının icadı tam olarak ne zaman ve nerede olmuştur?

Arap bilim insanı ve astronom İbn-i Heysem (M.S. 965-1040 civarı) düzeltilmiş camların görme bozukluğu olan birisine yardımcı olabileceğini düşünen ilk kişiydi. Ancak optik büyütme için bir cam kürenin parçalarını kullanma fikri ancak yıllar sonra yürürlüğe kondu. "Optik Kitabı" adlı eseri 1240 yılında Latinceye çevrildi ve manastır topluluklarında büyük dikkat çekti. İbn-i Heysem'in fikirleri burada gerçeğe dönüştü: 13. yüzyılda İtalyan rahipler kaya kristali ve kuartzdan yapılmış yarı sferik bir cam geliştirdi ve bu bir metin üzerine konduğunda harfleri büyütüyordu. Bu "okuma taşı" presbiyopisi olan birçok daha yaşlıca rahip için gerçek bir kurtuluştu ve yaşam kalitelerini önemli ölçüde arttırdı. Bu dönemde Almanca'da gözlük anlamına gelen (Brille) kelimesi kullanılmaya başlandı. Bu terim, ilk gözlük camlarını yapmak için kullanılan düzgünleştirilmiş kaya kristalinin adı olan beryll kelimesinden gelmektedir.

Okuma taşları insanlara gündelik görme için yardımcı oldu ama bunlar şu anda bildiğimiz gözlüklerden çok farklıydı. Bu gözlükler ise 13. yüzyılda meşhur Murano cam atölyelerindeki bir icatla ortaya çıktı. Venedik'in kuzeyindeki küçük bir ada olan Murano uzun süreler cam üretiminin bir merkezi kabul edildi. Ustaların cam üretme uzmanlığı yabancılarla paylaşılmıyordu, formülleri son derece gizliydi ve cristalleri'ler yani cam üreticilerinin adadan ayrılması yasaktı. Bu kuralları ihlal eden kişilerin cezasının ölüm olduğu bir zaman bile vardı. Bu dönemde tüm dünya İtalya'dan ürün bekliyordu çünkü görme yardımcılarını üretmek için gereken beyaz cam sadece Murano cam atölyelerinde üretilmekteydi.

13. yüzyılın sonunda cristalleri önemli bir buluş yaptı: ilk kez iki konveks gözlük camı bir tahta halka içine bir gövdeyle birlikte yerleştirildi ve bunlar perçinle birleştirildi. Ve sonuçta ilk gözlük üretilmiş oldu! Tabii bu "perçinli gözlükler" bunları kullanıcının kafasına takmak için yönteme sahip değildi. Yine de bunlar artık görsel konforun son noktasıydı. Görmesini daha iyi hale getirmek için kullanıcının "çift gözlüğü" gözünün önünde tutması yeterliydi. Bu icat bölgedeki bir binada ölümsüz hale bile getirildi. 1352 yılında Tomaso di Modena, Treviso'daki San Nicolo Dominik manastırının bir kısmını fresklerle boyadı ve bu fresklerde bir okuma gözlüğü ve çift perçinli gözlükler de görülebiliyordu. Ayrıca cam üretenlerin tüm çabalarına rağmen cam üretiminin tüm sırlarını gizli tutmak mümkün değildi. Venedik'in cam işinde bir pazar lideri kalmasını sağlamak üzere 1300 yılından sonra sadece cristalleri şartlarına tümüyle uyan kişilerin "gözlükler" üretmesine izin verildi. Zaman içinde perçinli gözlükler Almanya'ya ulaştı: en eski örnek ülkenin kuzey kısımlarında Wienhausen Kilisesinde bulunmuştur.

Yıllar geçtikçe cam üreticileri perçinli gözlüklerin gövdesini bir kavisle ve tahta çerçeveleri kurşunla değiştirdi. Sonuçlar görme yardımcılarının gelişmesinde bir diğer önemli adıma işaret etmektedir: günümüzde bildiklerimize çok yakın şakak kısımları olan gözlükler. Giderek farklı materyaller kullanıldı: 16. yüzyıldan itibaren deri, kaplumbağa kabuğu, boynuz, balina kemiği, demir, gümüş ve bronz işlendi. Bunların tümü sadece zenginlerin alabileceği malzemelerdi.

Okuma taşından sonra her şekilde ve büyüklükte görme yardımcıları geliştirildi. Örneğin: monokl 1727 yılından sonra Almanya ve İngiltere'de durumu iyi erkekler ve kadınlar arasında popüler bir aksesuardı. Bir sapla gözünüzün önünde tuttuğunuz bir görme yardımcısı olan lorgnette bunu 1780 yılında takip etti. Kişilerin pek de iltifat etmeden "burun eziciler" olarak tanımladığı Nürnberg çerçeveli gözlükleri de yaklaşık bu zamanda ortaya çıkmıştır. Bunlar gözlük camları etrafına sarılı uzun ve tek parçalık bir telden oluşan ince bir çerçeveye sahipti. Nispeten basit materyallerden yapılmalarına rağmen 19. yüzyıla kadar son derece popülerdiler. Sonra moda değişti ve kişiler bunun yerine kıskaçlı gözlük tipini tercih etmeye başladılar. Görme yardımcılarının bu "yıldızı", kullanıcının burnunun kökünde üst düzeyde oturacak şekilde halkalarla çerçevelenmiş bir telle bağlı iki gözlük camı içeriyordu. 1841 yılından itibaren zengin Alman burjuvalarını en iyi ortaya koyan tasarım buydu.